Inhoud

1. Inleiding
2. Sir James Clark Ross
3. Adrien de Gerlache
4. Robert Scott
5. Sir Ernest Shackleton
6. Roald Amundsen
7. Sir Douglas Mawson

Sir Douglas Mawson

De geografische zuidpool was bereikt, maar toch bleven grote stukken van het Antarctische continent onbekend. De Australische geoloog Douglas Mawson wilde daar iets aan doen. Mawson, die al deelnam aan de Nimrod-expeditie van Ernest Shackleton en bij die gelegenheid als eerste de magnetische zuidpool bereikte, sloeg in 1910 de uitnodiging van Robert Scott af om mee te gaan met de Terra Nova. Mawson wilde zelf een expeditie organiseren: de Australasian Antarctic Expedition.

Op 2 december 1911 verliet de Aurora de haven van Hobart, Nieuw-Zeeland. Eerst zette het schip koers naar Macquarie Island. Een groep wetenschappers zou er gedurende een jaar het eiland bestuderen. Toen ze op 11 december aan land gingen, werden ze tot hun grote verbazing verwelkomd door een groot aantal mannen. Het waren schipbreukelingen. Tijdens een storm een dag eerder was hun schip vergaan. Ze waren maar al te blij zo snel gered te worden. De volgende dag werden ze opgepikt door de Toroa, een schip dat de wetenschappers op Macquarie Island moest komen bevoorraden. Nog voor de Aurora vertrok, werd er op Wireless Hill een draadloos radiostation gebouwd.

De Aurora bereikte de Commonweath Bay op 7 januari 1912. Een deel van de expeditie, onder leiding van Mawson, ging aan land in Cape Découverte in het oosten van Adelie Land. Het was de eerste keer dat er voet aan land gezet werd in dit deel van Antarctica. Cape Découverte werd omgedoopt tot Cape Denison. Een derde groep, onder leiding van Frank Wild, werd op 19 januari afgezet op de Shackleton Ice Shelf in Queen Mary Land, meer dan 2000 kilometer verder. De overgebleven expeditieleden bleven op het schip en gingen de oceaan tussen Australië en Antarctica onderzoeken.

Mawson had het niet getroffen. Cape Denison is één van de winderigste plaatsen van het continent. 295 dagen per jaar stormt het er. Windsnelheden van meer dan 200 kilometer per uur zijn geen uitzondering. Later zou Mawson Cape Denison 'The Home of the Blizzard' noemen. Het opzetten van twee radiomasten was dan ook geen pretje. Op 4 april begonnen ze eraan, maar pas op 1 september stonden de masten overeind. Op 13 februari 1913 was de eerste draadloze communicatie van en naar het Antarctische continent een feit.

In november 1912 vertrokken vijf groepen op expeditie: één naar het zuiden om de magnetische pool te verkennen, één naar het westen en drie naar het oosten. De groep die naar het zuiden trok, stond onder de leiding van R. Bage. Op 21 december bevond ze zich op zo'n 150 kilometer van de magnetische zuidpool, maar Bage verkoos terug te keren. Frank Bickerton leidde de groep die in westelijke richting trok. Door de felle wind raakte men nauwelijks vooruit. Wel vonden ze de eerste meteoriet in Antarctica.

Mawson, Xavier Mertz en Belgrave Ninnis vormden één van de drie groepen die in oostelijke richting waren vertrokken. Op 14 december verdween Ninnis samen met zijn slee en zes honden in een gletsjerspleet. Drie uur lang schreeuwden Mawson en Mertz in de diepte, maar hun ongelukkige teamgenoot gaf geen antwoord. Het enige wat ze zagen was een hond die met een gebroken rug op een richel lag, zo'n 45 meter lager. Mawson en Mertz gaven de hoop op. Hun tocht zou nog moeilijk worden, want samen met Ninnis waren het grootste deel van de proviand, de tent en de reservekledij in de kloof verdwenen. Ze waren nog meer dan 500 kilometer van de basis verwijderd. Om in leven te blijven aten ze gedurende de maand december de overgebleven honden op. Dit werd de dood van Xavier Mertz. Op 1 januari 1913 kreeg hij hevige maagpijn. De volgende dagen verslechterde zijn toestand en op 7 januari stierf hij. Nu stond Mawson er alleen voor. Bijna was het met hemzelf ook gedaan toen hij in een gletsjerspleet viel, maar wonder boven wonder kon hij zich redden.

Op 1 februari bereikte Mawson totaal uitgeput Cape Denison. Hij was er vreselijk aan toe: zijn haar was bijna volledig verdwenen en de uiteinden van zijn ledematen waren aan het rotten. Aan de horizon zag hij een stip: de Aurora was al vertrokken. Gelukkig waren zes mannen achtergebleven. De Aurora werd via de radio teruggeroepen, maar door het stormweer kon het schip Cape Denison niet meer bereiken. Mawson moest dus nog eens een winter op Antarctica doorbrengen. Op 26 februari 1914 was Mawson terug in Australië. Maar ondanks zijn hachelijke avontuur zou hij naar Antarctica terugkeren.